“Хууль зүйн сайд төсвийн төсөл өргөн барих зөвшөөрөл өгөхөөсөө өмнө ҮНЭЛЭЛТ, ДҮГНЭЛТ хийх хэрэгтэй”

Төсвийн хүрээний мэдэгдэл нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 5.1.3-т зааснаар “Төсвийн бодлогын баримт бичиг” юм. Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2024 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2025-2026 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийн төслийг Сангийн сайд Б.Жавхлан УИХ-ын дарга Г.Занданшатарт өргөн бариад буй. Төсвийн хүрээний мэдэгдэлд эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг дараах байдлаар тооцож, тусгасан.

• ДНБ-ий бодит өсөлт 6.5%
• Инфляцыг 8%-д барина
• Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 21 их наяд 163 тэрбум төгрөг
• Зарлагын дээд хэмжээ 22 их наяд 996.1 тэрбум төгрөг
• Төсвийн зарлагын өсөлт 2023 оныхоос 12%
• Алдагдал буюу нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл-2.8%, алдагдлын хэмжээ 1 их наяд 832.9 тэрбум төгрөг байна гэж төсвийн хүрээний төсөөлөлд тусгасан байгаа юм.

Төсвийн хүрээний мэдэгдлийг УИХ-ын байнгын хороогоор хэлэлцээд  байгаа.

Тэгвэл Нээлттэй нийгэм форумын дэргэдэх Төсвийн зөвлөлийн хурлаар Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2024 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2025-2026 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцсэн байна. Хэлэлцүүлгийн үеэр Эдийн засаг, хөгжлийн яамны Макро эдийн засгийн бодлогын газрын дарга Л.Энх-Амгалан Монгол Улсын макро эдийн засгийн өнөөгийн байдал, цаашид хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж буй арга хэмжээний талаар танилцуулга хийжээ.

Зөвлөлийн гишүүд эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөлт, төсвийн бодлого, уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт, гадаад худалдааны бодлогын чиглэлээр анхаарах асуудлуудыг хөндөж, Засгийн газрын зүгээс авч хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээг санал болгожээ. Тухайлбал:

Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортын зорилтыг хангахын тулд дараах арга хэмжээг авах:

Ханги, Гашуунсухайт зэрэг боомтуудын дэд бүтэц, үйл ажиллагааг сайжруулах;

Манай улсын зэс, нүүрсний гол худалдан авагч нь БНХАУ-ын Өвөрмонголын өөртөө засах орон юм. Иймд БНХАУ-ын талтай уул, уурхайн бүтээгдэхүүний экспортын талаарх яриа хэлэлцээг идэвхтэй хийх;

Энэ оны 7-р сараас хэрэгжиж эхлэх Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлд Биржийн арилжааны үнийг хил залгаа улсын хилийн боомтын үнээр зарлахаар заасан нь гадаад худалдааны үнийн бусад нөхцөлийг хязгаарлахаар байгааг анхаарах.

 Уул уурхайн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, экспортыг дэмжих дэд бүтцийг хөгжүүлэх шаардлагатай байгаа тул Говийн бүсийн дэд бүтцийн төлөвлөлтийг цогцоор нь хийх нь зүйтэй байна.

Гадаад худалдааны агентлаг байгуулж, тогтвортой ажиллуулах хэрэгтэй байна. Монгол Улс эдийн засгаа солонгоруулахын тулд уул уурхайн бүтээгдэхүүнээс гадна уул уурхайн бус бүтээгдэхүүний экспортоо мөн нэмэгдүүлэх нь зүйтэй юм. Үүнд гадаад худалдааны бодлого чухал. Манай улс гадаад худалдааны маш цөөн түнштэй. Иймд гадаад худалдааны үр дүнтэй бодлого хэрэгжүүлэх Гадаад худалдааны агентлаг байгуулж, цаашид татан буулгахгүйгээр ажиллуулах хэрэгтэй байна.

Засгийн газраас дараа оны төсвийн төслийг өргөн барихдаа Төсвийн хүрээний мэдэгдэлд өөрчлөлт оруулах төслийг хамт өргөн мэдүүлж, төсвийн хууль, тогтоомжуудыг зөрчих байдал сүүлийн жилүүдэд давтагдсаар байгааг зогсоох нь зүйтэй.

Учир нь төсвийн төслийг Төсвийн хүрээний мэдэгдэлд нийцүүлэхгүй байгаа нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 5.1.3 дахь “төсвийн тусгай шаардлагад нийцүүлэн баталсан дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлээр төсвийн бодлогыг тодорхойлж, түүнд үндэслэн аль ч шатны төсвийн эрх захирагч нь төсвийн тусгай шаардлагыг хангасан дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийн үзүүлэлт болон түүнд нийцүүлэн баталсан төсвийн хязгаарт багтаан төсвийн төслөө зохиох” заалтыг зөрчиж байна.

Мөн энэ нь Төсвийн тухай хуулийн 10.1.3 дахь “Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд нийцсэн улсын хөгжлийн жилийн төлөвлөгөө, жилийн төсвийн төсөл,  төсвийн тодотголын төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх” болон 12.1.3 дахь “Улсын Их Хурлаас баталсан дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд багтаан төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр жилийн төсвийн хязгаар боловсруулах” заалтуудыг тус тус зөрчиж байна гэжээ.

Эхэнд дурдсанчлан, Төсвийн хүрээний мэдэгдэл нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 5.1.3-т зааснаар “төсвийн бодлогын баримт бичиг”. Иймд Төсвийн хүрээний мэдэгдлийн төсөл болон төсвийн төслийг өргөн барих зөвшөөрлийг Хууль зүйн сайдаас өгөхдөө үнэлэлт, дүгнэлтийг нухацтай хийдэг болох хэрэгтэй гэж судлаачид зөвлөлөө.