”Хүүхдийн төлөө” гэж хоосон хашгирч байхаар тэднийг хамгаалсан хууль батлая

Хүмүүс гэр бүлийн хүчирхийллийн хамгийн том хохирогч хүүхэд гэдэгтэй эвлэрдэг ч өдрөөс өдөрт гэр бүлийн дарамт, айлган сүрдүүлэлт зогсох нь бүү хэл улам бүр зэрлэгжиж байна. Дэлхийн ихэнх оронд хүүхдийг хүчирхийлэл, эрүүл мэнд амь насанд нь халдах явдлыг таслан зогсоохын тулд хатуу хууль, нийгмийн янз бүрийн арга хэмжээ, туршилт судалгаануудыг хийж ирсэн байдаг. Хэрэв та АНУ-д 5-аас доош насны хүүхдээ харгалзах хүнгүй 30 минут орхин явбал 3-аас дээш жил шоронд сууна. Шведийн хүүхдийн эрхийн тухай хуульд зааснаар таны хүүхэд өдөрт 4-өөс дээш удаа уйлбал танд эрүү үүсгэх эрх зүйн орчин бүрэлддэг.

Мөн Их Британийн хуульд захирагдан амьдарч буй хэн бүхэн хүүхдэд гар хүрсэн л бол насан туршдаа эцэг, эх асран хамгаалагч байх эрхээ алдана. Хүүхдийн эрх зөрчигдөх бүрт  дэлхийн аль сайхан хүүхдийн эрхийг өмгөөлсөн хууль ярьж онолдоцгооно. Одоо тэгвэл зүгээр ярихын оронд эх орныхоо хөрсөнд шингэх эрх зүйт орчин бүрдүүлье. Ялангуяа төрд суудалтай эмэгтэй гишүүд иймэрхүү хуулийн төсөл өргөн баривал нийгэм хүлээн авах реакц нь хүчтэй тусна. Тэгвэл энэ нийтлэлээр их хуралд суудалтай нийт эмэгтэй гишүүдэд уриалж байна. Та бүхэн өөрийнхөө үр хүүхдээс ялгаагүй ч амьдрах орчин, эдлэх зовлон тэс өөр орчны тэдгээр бяцхан үрсийн төлөө шийдвэр гаргахын төлөө тэмцээч. Эрхэм гишүүд янз бүрийн хууль баталж, засч, унагаж, хэрэгтэй хэрэггүй дүрэм журам батлахаар энэ дөрвөн жилд эх орныхоо ирээдүй, хүүхэд залуусынхаа төлөө ганцхан хэрэгтэй хууль баталчихаач.

Европын өндөр хөгжилтэй орнууд хүн-соёлт нийгмээ цогцлоосон тул өдгөө илүү нарийн боловсронгуй хүүхэд рүү цогц чиглэсэн хуулийн бодлогуудыг барьдаг. Тиймдээ ч ард түмэн нь хүүхдийнхээ эрүүл энх өсөн бойжих бүхий л нөхцлийг дээд зэргээр хангахыг зорьдог юм. Баруунд амьдрал сайхан. Гэхдээ л тэнд хүүхдийн хүчирхийлэл огт байхгүй гэж хэлж болохгүй. Зүгээр л хүүхэд хүчирхийлсэн этгээдийг сайн хууль сайтар хашраадаг тул эрс цөөрсөн. Бас нийгмийн хангамж сайн тул үр хүүхдээ хоногийн хоолгүй амьдруулах эцэг эхчүүд цөөхөн. Хангалттай цалинтай, орлоготой учраас өрх толгойлсон эхчүүд заавал хойд эцгийн гар дээр хүүхдээ өсгөх шаардлагагүй. Тэдэнд сонголт бий. Харин Монголд?

Манай орон эдгээр соёлт нийгэм цогцолсон гүрнүүдийн дэргэд хүүхдийн эрхийг хамгаалах тал дээр алга урвуулсан мэт ялгаатай. 2013 онд Олон улсын хүний эрхийн байгууллагын судалгаагаар Монгол Улс хүүхдийн эрхийг дээдлэгч орны жагсаалтад 189 дүгээр байранд оржээ. Хүүхэд гэдэг сэдэв хоцрогдсон гэдгийг харж болох энэ үзүүлэлтийн ард хэчнээн балчир зүрх нулимст зовлонд тарчлан байна вэ. Хойд эцгээ шоронгоос гарч байгааг сонссон 10 настай жаал амиа хорлов. Түүнийг эцэг нь яаж хашраадаг байсныг бяцхан зүрх үхэл сонгох хүртлээ арга мухардсанаас харж болох.

Сүүлийн жилүүдэд нийгэмд үйлдэгдсэн эдгээр хүүхдийн хүчирхийлэл олон нийтийн сүлжээний ачаар ил болж байна. Төрсөн хүүхдээ заазуурдан тамлагч аав, төрөөд удаагүй охиноо өдөржин зодсон харгис ээж, өсгөж төрүүлсэн хүүхдээ хөхөө өвлийн хүйтнээр модон амбаарт хорьсон балмад хүүхний үйлдэл сошиал ертөнцөд тарж байв. Тухай бүртээ амтай бүхний хараалыг барж, хүүхдийн хүчирхийллийг хэрхэн зогсоох тухай нийтээрээ хэлэлцэнэ. Тэгэсгээд л чимээгүй болчихно. Мэдээллийн хурд гүйцэгдэхээ больсон энэ цагт сэдэв хуучирсан л бол массаараа мартдаг явдал жам болжээ.

Нийтийн сэтгэл зүй, тэдний сэтгэл санааны оргил байдалд түр зуур анхааралд өртсөн эдгээр хүчирхийлэлд өртөгч хүүхдүүдийн төлөө хэн юу хийсэн юм бэ, юу хийдэг юм бэ. Хүүхэд рүү чиглэсэн жигшүүрт хэрэг бүрийн ард энэ асуултыг тавьсаар залхаж байна. Одоо ийм явдал дахин давтагдаад, бүр ил гарч ирэх тусам сэдэв нь хуучирч, ярих хэлэх нь цөөрчих гээд байна шүү дээ.

Яагаад хүүхдийн эрхийг хамгаалах хууль чухалд тооцогдох вэ?

 Дөрвөн настай охиноо балмадаар хөнөөсөн хойд эх, төрсөн аавын дотор юу бодогдож явсныг мэдэхгүй. Мэдэхийг ч хүсэхгүй байна. Хамгийн гол нь тэд эрүүл үү? Яах аргагүй түүний мах цусны тасархай мөн боловч эрүүл бус ухаантай эсэх нь мэдэгдэхгүй түүнд хүүхдийг харж хандах эрх өгөх нь зөв үү? Цаазын ялгүй Монгол Улс энэрэнгүй имижээ энэ үед хадгалж чадах болов уу. Эдгээр дараалсан хүүхдийн хүчирхийлэл манай орны хууль эрх зүйн орчинд бага насны хүүхдийн эрхийг хамгаалж, тэднийг жинхэнэ утгаар нь эрүүл аюулгүй орчинд амьдруулах нөхцөлт боломжоор хангахыг хүчтэй шаардаж байна. Энэ шаардлага энгийн зүйл биш. Энэ бол цаг үеэ дагасан Монголын хүн хөгжилт нийгэм гараанаас гарах үгүйг шийдэх чухал шаардлага.

Энэ сэдвийг хөндөж, нэгэн үзүүрээс нь хөөх үед бас нэг эн асуудал урган гарна. Хүүхэддээ гар хүрсэн этгээдийг шоронд аваачаад хийчихээр ард нь үлдсэн хүүхдийг хэн харах вэ гэсэн асуулт хана мөргөнө. Хүүхдийн төлөө газрын тэргүүн И.Нарантуяа гэгч эмэгтэй, түүнтэй адил нэг хэвэнд цутгасан эдгээр “амьгүй” албатуудыг нийтээр нь буулгая. Ийм хүчирхийлэл нийгэм даяар ил болох үед И.Нарантуяа энд тэнд ярилцлага өгч, уснаас хуурай гарах арга замаа хайдаг нь нууц биш ээ. Тэр нийт хүүхдүүдийн төлөө ямар ажил хийсэн юм бэ?

Манай эрх зүйн чадамжтай иргэд өдөр ирэх бүр нэмэгдэж байна. Тэдний дунд хэлэлцүүлэг өрнүүлье, хүүхдийн эрхийг яаж хамгаалах вэ, тэдэнд байнгын оршин суух эрүүл аюулгүй байр сууц хэрхэн бэлдэж өгөх вэ гэх зэрэг тулгамдсан асуудлуудад эрчимтэй гарц хайя. Асрамжийн газрууд тэртээ 1980-аад оны төрхөө, удирдлага бүтцээ хадгалсан хэвээр үлдсэн. Энэ газруудыг тэс өөрөөр бүтээн босгоё л доо. Засаг мөнгөтэй, хүний эрх, хүүхдийн төлөө ажиллах чин зүтгэлтэй хүмүүс цөөн биш болсон. Хүүхдийн төлөө хоосон популизм хийхийн оронд тууштай шийдвэрүүдийн төлөө цаг заваа зориулъя.

Т.Бат